Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) – jak działa?

Strona główna > Emerytura > IKZE

Wysokość emerytury w podstawowym systemie ubezpieczeń społecznych z każdym kolejnym rokiem jest coraz niższa w stosunku do ostatniej wypłaty wynagrodzenia. Na niską stopę zastąpienia mają wpływ różne czynniki, w tym sytuacja demograficzna i wydłużająca się długość życia. Warto więc jak najszybciej zacząć oszczędzać pieniądze na dodatkową emeryturę. Jednym ze sposobów może być założenie Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE).

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego to forma dobrowolnego oszczędzania w ramach III filaru. IKZE jest obecne w systemie ubezpieczeń społecznych od 1 stycznia 2012 roku, kiedy weszły w życie zapisy Ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych. Dokument ten wprowadził zmiany do ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych.

Na Indywidualnym Koncie Zabezpieczenia Emerytalnego mogą gromadzić oszczędności wyłącznie osoby fizyczne, które ukończyły 16. rok życia. Osoby pełnoletnie mają możliwość wpłacania środków na IKZE z dowolnych źródeł. Do uzyskania pełnoletności wpłaty mogą pochodzić jedynie z dochodów z pracy wykonywanej w ramach umowy o pracę.

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego samo w sobie nie jest konkretnym produktem finansowym, a jedynie opakowaniem dla różnych instrumentów inwestycyjnych. Ustawa dopuszcza prowadzenie IKZE przez następujące instytucje:

• Banki prowadzące działalność maklerską – oferują IKZE na oprocentowanym rachunku oszczędnościowym czy w ramach obligacji skarbowych.
• Biura i domy maklerskie – pozwalają inwestować środki na rachunku maklerskim w samodzielnie wybrane aktywa – w tym akcje, obligacje korporacyjne czy ETF-y. Oszczędzający zyskuje pełną swobodę w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.
• Zakłady ubezpieczeń społecznych – sprzedają one ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (UFK).
• Powszechne Towarzystwa Emerytalne – oferują dobrowolne fundusze emerytalne i inwestują w jeden konkretny fundusz, którym zarządzają.
• Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych – osoba oszczędzająca na emeryturę w ramach IKZE inwestuje w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. Dany fundusz może wybierać różne instrumenty finansowe, w tym akcje i obligacje.

Skoro już wiemy, jak działa IKZE, warto zwrócić uwagę na związane z nim ryzyko utraty kapitału. Jest ono wysokie zwłaszcza w przypadku funduszy inwestycyjnych i inwestowania na rachunku maklerskim. Należy więc dokładnie zapoznać się z parametrami danego instrumentu inwestycyjnego oraz renomą danej instytucji.

Oszczędzanie na emeryturę w ramach IKZE nie wymaga regularnych wpłat – można je wnosić z dowolną częstotliwością, np. raz na miesiąc, kwartał czy rok. Istnieje możliwość, aby w każdym momencie sprawdzić stan konta w IKZE. Instytucja finansowa na bieżąco dopisuje wypracowywane zyski do rachunku IKZE i je reinwestuje.

Aby założyć rachunek IKZE, należy podpisać umowę z wybraną instytucją finansową. Najczęściej można to zrobić online, za pośrednictwem kuriera lub w stacjonarnym oddziale. Każda osoba może gromadzić środki tylko na jednym IKZE. Nie ma możliwości założenia rachunku jednocześnie w kilku instytucjach czy wspólnego konta IKZE ze współmałżonkiem.

W latach 2012-2013 obowiązywał roczny limit wpłat na IKZE, który był uzależniony od wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne w ZUS. Od 2024 roku kwotę limitu ogłasza corocznie Minister Rodziny i Polityki Społecznej w ramach rozporządzenia.

Podstawowy limit wpłat na IKZE obowiązujący wszystkich oszczędzających nieprowadzących działalności gospodarczej odpowiada 1,2-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego na dany rok – według zapisów w ustawie budżetowej. W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność roczny limit jest wyższy i stanowi 1,8-krotność przeciętnej prognozowanej pensji w gospodarce narodowej. W 2024 roku maksymalne kwoty wpłat wyniosły 9 338,80 zł (limit podstawowy) i 14 083,20 zł (limit podwyższony).

Ustawodawca nie przewidział minimalnej kwoty wpłat w ramach IKZE. Może ona jednak wynikać z umowy zawartej z daną instytucją finansową.

Mogą obowiązywać różne opłaty i prowizje dla posiadaczy IKZE – m.in. za zarządzanie inwestycjami, prowadzenie rachunku maklerskiego czy ochronę ubezpieczeniową.

W przypadku IKZE wypłata środków zgromadzonych na koncie jest możliwa w dowolnym momencie. Najkorzystniejszą opcją będzie jednak zakończenie oszczędzania dopiero po ukończeniu 65. roku życia i dokonaniu wpłat przez co najmniej 5 dowolnych lat kalendarzowych. W takim przypadku środki zgromadzone na IKZE są opodatkowane podatkiem zryczałtowanym 10%. Opodatkowaniu podlega zarówno wpłacony kapitał, jak i wypracowane zyski.

Oszczędzający może złożyć wniosek o jednorazową wypłatę pieniędzy w całości lub w ratach rozłożonych na co najmniej 10 lat albo na okres równy okresowi oszczędzania na IKZE – jeśli trwał od 5 do 9 lat.

W przypadku podjęcia decyzji o szybszym zakończeniu okresu oszczędzania środki zgromadzone na IKZE można wypłacić jedynie w całości – nie da się wycofać części zgromadzonych środków. Zwrot będzie podlegał opodatkowaniu PIT według skali podatkowej (12% lub 32%). Podatnik powinien rozliczyć go w rocznym zeznaniu podatkowym. Oszczędzający nie zapłaci jednak podatku od zysków kapitałowych (19%) – oszczędności na IKZE w każdym wariancie wypłaty są z niego zwolnione.

Wcześniejsze wycofanie środków powinno być przemyślaną decyzją, ponieważ po zleceniu wypłaty nie można ponownie rozpocząć oszczędzania w ramach IKZE.

Środki, które oszczędzający zgromadzi na rachunku IKZE, podlegają dziedziczeniu. Może on wskazać w umowie z instytucją finansową osobę lub kilka osób, które otrzymają pieniądze po jego śmierci. Jeśli nie złożył takiej dyspozycji, wtedy środki będą dziedziczone w trybie postępowania spadkowego. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy stroną umowy jest zakład ubezpieczeń – zasady dziedziczenia określają w takim przypadku zapisy umowy ubezpieczenia.

Instytucja finansowa wypłaca pieniądze z rachunku IKZE zmarłego oszczędzającego na wniosek osoby uprawnionej. Może ona przeznaczyć otrzymane środki na dowolny cel. W momencie wypłaty zapłaci zryczałtowany podatek dochodowy 10%.

Oszczędzający może przenieść środki zgromadzone na Indywidualnym Koncie Zabezpieczenia Emerytalnego do innej instytucji prowadzącej IKZE. Zachodzi w takim przypadku wypłata transferowa. Transakcja może być zrealizowana na wniosek posiadacza IKZE lub osoby uprawnionej do dziedziczenia środków po jego śmierci. Instytucja finansowa przekazuje pieniądze w terminie do 14 dni od złożenia wniosku.

Można przenieść do innego IKZE wyłącznie całość zgromadzonych środków – z wyjątkiem różnych funduszy inwestycyjnych, którymi zarządza to samo towarzystwo. Zarówno wypłaty transferowe dokonane na wniosek posiadacza IKZE, jak i osób uprawnionych na wypadek śmierci oszczędzającego zwolnione są z opodatkowania podatkiem dochodowym i podatkiem od zysków kapitałowych. Przeniesienie środków zgromadzonych na rachunku IKZE zmarłego pozwala odroczyć moment zapłaty zryczałtowanego podatku 10% do czasu wypłaty.

Osoby oszczędzające na IKZE mogą odliczać wpłaty od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym – do kwoty rocznego limitu. W tym celu należy wpisać kwotę wpłat w punkcie 7 części B formularza PIT-0 („Informacja o odliczeniach”).

W internecie można znaleźć kalkulatory oszczędności w IKZE. Pozwalają one obliczyć wysokość zysku dzięki ulgom podatkowym oraz kwotę dodatkowej emerytury. Należy w tym celu wskazać następujące dane:

• źródło dochodów – umowa o pracę czy działalność gospodarcza,
• wysokość miesięcznych zarobków brutto,
• częstotliwość i kwotę wpłat na IKZE,
• obecny wiek oszczędzającego,
• zakładaną stopę zwrotu,
• wiek, w którym posiadacz IKZE planuje zakończyć oszczędzanie,
• okres (liczbę lat) realizowania wypłat z IKZE.

Poniższa tabela ukazuje wyliczenia w trzech różnych wariantach oszczędzania na IKZE.

Z oszczędzaniem na IKZE wiąże się sporo zalet, lecz także pewne wady. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.

• Możliwość wypracowania dodatkowej emerytury.
• Limity maksymalnych kwot wpłat na IKZE.
• Brak podatku od zysków kapitałowych.
• Opłaty i prowizje administracyjne.
• Możliwość potraktowania środków na IKZE jako wkładu własnego do kredytu hipotecznego.
• Ryzyko utraty kapitału.
• Ulga podatkowa.
• Podatek według skali podatkowej w razie wcześniejszej wypłaty środków.
• Niskie opodatkowanie wypłat (zryczałtowany podatek 10%).
• Dziedziczenie środków.
• Możliwość ustanowienia dyspozycji automatycznych wpłat.
• Elastyczność w wyborze rodzajów inwestycji w IKZE.
• Możliwość wcześniejszej wypłaty środków.
• Możliwość przeniesienia środków zgromadzonych na IKZE do innej instytucji finansowej IKZE.

• Limity maksymalnych kwot wpłat na IKZE.
• Brak podatku od zysków kapitałowych.
• Opłaty i prowizje administracyjne.
• Możliwość potraktowania środków na IKZE jako wkładu własnego do kredytu hipotecznego.
• Ryzyko utraty kapitału.
• Ulga podatkowa.
• Podatek według skali podatkowej w razie wcześniejszej wypłaty środków.

IKZE to korzystny sposób oszczędzania na dodatkową emeryturę, z którym wiąże się znacznie więcej zalet niż wad. Jest to szczególnie opłacalne rozwiązanie dla osób, które prowadzą własną działalność gospodarczą i uzyskują wysokie przychody. Zaoszczędzone pieniądze dzięki odliczeniom podatkowym można dalej inwestować, co zapewni jeszcze wyższy zysk.

IKZE opłaca się zwłaszcza w przypadku, gdy planujemy oszczędzać do ukończenia 65. roku życia i przez co najmniej 5 lat kalendarzowych. Warto także rozważyć założenie rachunku IKZE w razie wyczerpania rocznego limitu wpłat na Indywidualne Konto Emerytalne (IKE).

Dla niektórych osób sporą wadą oszczędzania na IKZE może być ryzyko utraty kapitału. W takim przypadku warto rozważyć oszczędzanie na depozytach bankowych – zwłaszcza lokacie terminowej lub koncie oszczędnościowym. Nie trzeba się wtedy obawiać utraty środków, ponieważ chroni je system gwarantowania depozytów do 100 tys. EUR lub równowartości tej kwoty w krajowej walucie. Oszczędzająca osoba otrzyma więc wpłacony kapitał wraz z odsetkami nawet wtedy, gdy dany bank upadnie.

Źródła:

https://www.gov.pl/web/rodzina/ikze-indywidualne-konto-zabezpieczenia-emerytalnego [dostęp 15.01.2025]

https://www.podatki.gov.pl/pit/ulgi-odliczenia-i-zwolnienia/wplaty-na-indywidualne-konto-zabezpieczenia-emerytalnego-ikze/ [dostęp 15.01.2025]

https://rf.gov.pl/wp-content/uploads/2024/01/Poradnik-RF-IKE-IKZE.pdf [dostęp 15.01.2025]