Ile wynosi podatek od spadku oraz darowizny i jak go wyliczyć?

Strona główna > Emerytura > Podatek od spadku i darowizny

Podatek od spadków i darowizn jest istotnym elementem prawa podatkowego, który dotyczy osób otrzymujących majątek w drodze dziedziczenia lub darowizny. Zrozumienie zasad obliczania tego podatku jest kluczowe dla uniknięcia niepotrzebnych kosztów i skutecznego zarządzania otrzymanym majątkiem. Jak ustalić grupę podatkową i obliczyć wysokość należnego podatku? O czym pamiętać w przypadku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, by móc uzyskać zwolnienie z podatku? Wyjaśniamy!

Spadek to nic innego jak nabycie majątku po śmierci spadkodawcy – zgodnie z testamentem lub prawem dziedziczenia. Darowizna to z kolei przekazanie majątku za życia darczyńcy, bez oczekiwania na żadną rekompensatę. W jednym i drugim przypadku na obdarowanym ciążą obowiązki podatkowe, które wynikają wprost z ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn.

Warto zaznaczyć, że otrzymanie spadku lub darowizny nie w każdym przypadku oznacza powstanie obowiązku podatkowego. Obowiązek ten pojawia się, gdy wartość otrzymanego majątku przekracza określoną kwotę wolną od podatku, która zależy od stopnia pokrewieństwa z darczyńcą lub spadkodawcą. Pamiętać należy również o obowiązkach informacyjnych – zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia w przypadku spadku i złożeniu stosownego formularza w urzędzie skarbowym w przypadku darowizny.

Przeczytaj także, czym jest podatek od lokaty.

Podatek od spadków i darowizn jest regulowany przez ustawę, która dzieli nabywców na trzy grupy podatkowe:

• I grupa podatkowa – obejmuje małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.
• II grupa podatkowa – zaliczają się do niej zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków oraz małżonkowie innych zstępnych.
• III grupa podatkowa – obejmuje pozostałych nabywców, którzy nie są zaliczani ani do I ani do II grupy podatkowej.

Przynależność do danej grupy podatkowej wpływa bezpośrednio na wysokość podatku, który musi być zapłacony w przypadku przekroczenia kwoty wolnej od podatku. Stawki podatkowe są progresywne i zwiększają się wraz z wartością nabytego majątku.

Sprawdź również najważniejsze informacje na temat opodatkowania lokat.

Kwota wolna od podatku w kontekście spadków i darowizn to maksymalna wartość majątku, którą można otrzymać bez konieczności zapłaty podatku. Kwota ta zależy od grupy podatkowej, do której nabywców zalicza ustawa:

• 36 120 zł dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej;
• 27 090 zł dla nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej;
• 5 733 zł dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej.

Jeśli wartość otrzymanego majątku nie przekracza tych kwot, podatek nie jest wymagany. W przypadku przekroczenia kwoty wolnej od podatku podatek jest obliczany tylko od nadwyżki ponad tę kwotę.

Wysokość podatku zależy przede wszystkim od wartości otrzymanego majątku oraz tego, do której grupy podatkowej należy obdarowany. Mają charakter progresywny, co oznacza, że im większa wartość spadku lub darowizny, tym odpowiednio wyższy podatek należy odprowadzić do urzędu skarbowego.

Ostatnia zmiana stawek podatku miała miejsce 1 lipca 2023 roku, jednak dotyczyła jedynie progów oraz kwot zwolnionych z podatku. Dzięki wprowadzonym wówczas zmianom progi skali podatkowej zostały delikatnie zmienione, a kwoty wolne od podatku wzrosły nawet kilkukrotnie.

Obowiązujące obecnie stawki podatku od spadku i darowizn prezentują się następująco:

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ROZPORZĄDZENIA MINISTRA FINANSÓW z dnia 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek.

Obliczenie kwoty podatku, jaki należy przekazać do urzędu skarbowego, jest prostym zadaniem – wystarczy jedynie zweryfikować grupę podatkową i zastosować odpowiednią stawkę podatku. Prześledźmy to na prostym przykładzie Adama.

Adam otrzymał darowiznę od brata swojego ojca w wysokości 32 000 zł. Mamy tu do czynienia z darowizną w ramach II grupy podatkowej, ponieważ wujek nie jest zaliczany do najbliższej rodziny zgodnie z przepisami. Kwota wolna od podatku dla II grupy podatkowej wynosi 27 090 zł, co oznacza, że Adam będzie musiał odprowadzić podatek od nadwyżki, a więc od 4 910 zł (32 000 zł – 27 090 zł).

Podatek dla II grupy podatkowej wynosi 7% do kwoty 11 833 zł, dlatego też taką stawkę powinien zastosować Adam. W rezultacie, do urzędu skarbowego będzie musiał odprowadzić 343,70 zł (7% * 4 910 zł).

Może Cię jeszcze zainteresować nasz artykuł na temat podatku u źródła.

Podatek od spadków i darowizn można zminimalizować, a w niektórych sytuacjach nawet uniknąć, o ile dopełnione zostaną dodatkowe formalności.

Pierwszym sposobem jest wspomniana już kwota wolna od podatku – jeśli wartość spadku lub darowizny jej nie przekracza, nie trzeba płacić podatku. Druga możliwość to przewidziane w ustawie zwolnienie z podatku (bez limitu kwotowego) dla tzw. grupy zerowej, która stanowi podzbiór pierwszej grupy podatkowej. Należą do niej: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha. Uzyskanie zwolnienia z podatku jest zależne od spełnienia dodatkowych formalności (obowiązek informacyjny).

Uniknięcie podatku od spadku, przewyższającego swoją wartością kwotę wolną od podatku, jest możliwe tylko w przypadku osób należących do grupy zerowej, czyli najbliższych krewnych. By skorzystać z tego zwolnienia, należy w ciągu 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego zgłosić nabycie spadku do urzędu skarbowego za pomocą formularza SD-Z2.

Obowiązek podatkowy powstaje w momencie uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza lub ewentualnie wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.

Zgłoszenie może być wysłane pocztą, dostarczone osobiście lub przez pełnomocnika, a jeśli posiada się Profil Zaufany, można je wysłać elektronicznie. Jeśli zgłoszenie nie zostanie dostarczone w terminie 6 miesięcy, konieczne będzie odprowadzenie podatku na zasadach przewidzianych dla pierwszej grupy podatkowej.

W przypadku darowizn obowiązują analogiczne zasady – darowizny otrzymane od osób z grupy zerowej mogą być zwolnione z podatku (bez względu na kwotę darowizny), o ile obdarowany dopełni ustawowych formalności. Mowa o zgłoszeniu darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w ciągu sześciu miesięcy od jej otrzymania za pomocą formularza SD-Z2. Dodatkowo, jeśli darowizna jest pieniężna, należy ją udokumentować przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Pamiętaj, że darowizny gotówkowe, nawet w ramach grupy zerowej, nie podlegają zwolnieniu!

Jeśli nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych nie zostanie zgłoszone w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, podatek odprowadza się na ogólnych zasadach – tj. według stawek przewidzianych dla poszczególnych grup. Od zasady tej obowiązuje pewien wyjątek. Jeśli darowizna została zawarta w formie aktu notarialnego, nie ma obowiązku zgłaszania jej do urzędu skarbowego. W takim przypadku to notariusz zajmuje się formalnościami związanymi z podatkiem.

Nieujawnienie darowizny lub spadku może skutkować poważnymi konsekwencjami. Jeśli organ skarbowy odkryje, że podatnik nie zgłosił nabycia majątku, nałoży sankcyjną stawkę podatku w wysokości 20% jego wartości.

Dodatkowo podatnik może ponieść odpowiedzialność karną skarbową, w tym karę grzywny do 720 stawek dziennych lub karę pozbawienia wolności. Jeśli nieujawnienie naraziło budżet na znaczące uszczuplenie, możliwe jest zastosowanie obu tych kar jednocześnie.