Pracownicze programy emerytalne (PPE) – co musisz o nich wiedzieć?

Strona główna > Emerytura > Pracownicze programy emerytalne (PPE)

Przyszłe emerytury z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych mogą nie wystarczyć, aby utrzymać dotychczasowy poziom życia po osiągnięciu wieku emerytalnego i zaprzestaniu pracy. Według prognoz Komisji Europejskiej w 2024 roku stopa zastąpienia (stosunek wysokości emerytury do ostatniej pensji) wyniesie w 2040 roku 32,2%, a 10 lat później tylko 27,4%. Obecnie pracownicy w Polsce po przejściu na emeryturę otrzymują średnio 42% ostatniego wynagrodzenia.

Warto więc jak najszybciej zatroszczyć się o własną emeryturę i zacząć odkładać dodatkowe pieniądze na przyszłość. Jednym z dostępnych sposobów są pracownicze programy emerytalne. Na czym polegają, jakie są ich formy oraz zalety i wady? Kto i w jaki sposób może przystąpić do PPE? Jakie są zasady wypłaty środków zgromadzonych w ramach pracowniczych programów emerytalnych? W artykule przedstawiamy odpowiedzi na powyższe pytania.

Pracownicze programy emerytalne (PPE) to forma dobrowolnego ubezpieczenia społecznego w ramach III filaru emerytalnego. Ich uczestnikami są pracownicy, organizatorami pracodawcy, a podmiotem zarządzającym wybrana instytucja finansowa – pracownicze towarzystwo emerytalne, towarzystwo funduszy inwestycyjnych (TFI) lub zakład ubezpieczeń. Pracodawca odprowadza w imieniu pracownika składki, które instytucja zarządzająca inwestuje w celu wypracowania zysku.

W Polsce aktywnie działa obecnie ponad 2100 (stan na 31 października 2024) pracowniczych programów emerytalnych. Każdy PPE znajduje się w rejestrze prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego. Najczęściej programy takie organizują dla swoich pracowników duże przedsiębiorstwa. Przeważają PPE prowadzone w towarzystwach funduszy inwestycyjnych.

Zasady funkcjonowania PPE reguluje Ustawa o pracowniczych programach emerytalnych z dnia 20 kwietnia 2004 r. Pracodawca ma możliwość zorganizowania tylko jednego programu – międzyzakładowego lub w jednym zakładzie pracy. Warunkiem utworzenia PPE jest zawarcie umowy zakładowej z reprezentacją pracowników. Następnie przedsiębiorca tworzy pracownicze towarzystwo emerytalne lub podpisuje umowę z wybranym podmiotem finansowym, który zarządza środkami zgromadzonymi w ramach PPE. Finalnie program rejestruje KNF.

Pracodawca powinien zapoznać pracowników z warunkami pracowniczego programu emerytalnego – jest zobowiązany przedstawić im umowę przedwstępną PPE, projekt umowy zakładowej i statut funduszu. Można wyróżnić dwa modele inwestowania składek:

• Indywidualny – pracownik ma do wyboru fundusze o różnym poziomie ryzyka i zróżnicowanej polityce inwestycyjnej. Sam wybiera, w które z nich chce zainwestować, np. na podstawie swojego wieku czy preferowanego stylu oszczędzania.
• Rekomendowany – pracownik nie musi sam podejmować decyzji inwestycyjnych.

Umowa zakładowa wskazuje terminy naliczania składek oraz ich przelewów na rachunek uczestnika PPE. Każde zlecenie, które składa pracownik w ramach wybranego programu, wymaga wcześniejszego zatwierdzenia przez pracodawcę.

Pracodawca odprowadza (finansuje) na rzecz swoich pracowników składki podstawowe, które mogą być określone na jeden z kilku sposobów:

• kwotowo,
• jako jednakowa wartość procentowa dla wszystkich pracowników objętych programem,
• jako procentowa wartość indywidualna dla każdej zatrudnionej osoby – nie więcej niż 7% wynagrodzenia brutto.

Wysokość składki podstawowej powinna być określona w umowie zakładowej. Składka ta nie jest składnikiem wynagrodzenia, dlatego nie zwiększa podstawy naliczania składek na ubezpieczenia społeczne – ubezpieczenie emerytalne ani rentowe.

Pracodawca każdego miesiąca pomniejsza wynagrodzenie uczestników programu o kwotę podatku dochodowego od składki podstawowej – obowiązują dwa progi podatkowe: 12% i 32%.

Uczestnik PPE może zgłosić chęć opłacania dobrowolnej składki dodatkowej do 2% ze swojego wynagrodzenia netto lub innego źródła – za okresy, w których pracownik zatrudniony w danym zakładzie nie pobierał wynagrodzenia. Obowiązuje roczny limit kwotowy składek dodatkowych do 4,5-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Corocznie ustala go Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – w 2024 roku wyniósł 35 208 zł.

Uczestnik programu może w dowolnym momencie zmienić wysokość zadeklarowanej składki dodatkowej, a także zrezygnować z jej odprowadzania. Składka ta nie podlega dodatkowemu opodatkowaniu.

Do pracowniczego programu emerytalnego może przystąpić pracownik, jeśli:

• jest zatrudniony w zakładzie, który utworzył PPE,
• pracuje w pełnym lub niepełnym wymiarze,
• pracodawca zatrudnia go w ramach umowy o pracę (w tym spółdzielczą), powołania, mianowania, wyboru lub przystąpienia do organu reprezentującego osobę prawną,
• nie ukończył 70. roku życia,
• jest osobą pełnoletnią.

Gdy pozwala na to umowa emerytalna, wtedy do PPE może także przystąpić osoba fizyczna, która świadczy pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług. Uczestnikami pracowniczych programów emerytalnych mogą być również członkowie rady nadzorczej, jeśli otrzymują wynagrodzenie z tytułu pełnienia takiej funkcji.

Prawo przystąpienia do programu przysługuje nie tylko pracownikom, lecz także zatrudniającym ich pracodawcom, którzy utworzyli PPE. Właściciel firmy powinien umożliwić uczestnictwo co najmniej połowie zatrudnionym. Jeśli pracodawca zatrudnia ponad 500 osób, wtedy prawo przystąpienia do programu powinno dotyczyć minimum 1/3 pracowników.

W umowie zakładowej może być ponadto wpisane kryterium minimalnego stażu (nie więcej niż 3 lata), które powinien spełniać pracownik, aby zostać uczestnikiem PPE.

Jeśli pracownik podejmuje zatrudnienie jednocześnie u kilku pracodawców, którzy utworzyli PPE, może wtedy przynależeć do każdego z nich.

Pracownik może przystąpić do PPE za pośrednictwem pracodawcy prowadzącego program – na podstawie pisemnej deklaracji. Stanie się uczestnikiem po miesiącu od daty złożenia takiego dokumentu (umowa może także wskazywać wcześniejszy termin). Pracownik w dowolnym momencie ma możliwość wypisania się z programu emerytalnego – należy w tym celu złożyć pracodawcy wypowiedzenie uczestnictwa. W razie takiej chęci w każdej chwili może również powrócić do PPE.

Istnieje możliwość wypłaty środków z PPE na wniosek uczestnika programu w następujących przypadkach:

• ukończył 60. rok życia,
• ukończył 55. rok życia i skorzystał z prawa przejścia na wcześniejszą emeryturę – należy przedstawić decyzję o przyznaniu takiego świadczenia.

Pracownik otrzymuje także automatycznie pieniądze zgromadzone w PPE, jeśli ukończy 70. rok życia. W przypadku śmierci uczestnika programu wypłata przysługuje na wniosek osoby uprawnionej.

Po ustaniu zatrudnienia u danego pracodawcy uczestnik programu może dokonać wypłaty transferowej środków z dotychczasowego PPE. Oszczędności można przenieść do pracowniczego programu emerytalnego w nowej firmie (jeśli utworzyła PPE) lub na Indywidualne Konto Emerytalne pracownika.

Wypłata transferowa odbywa się na wniosek uczestnika programu i jest bezpłatna. Pracownik powinien przedstawić swojemu dotychczasowemu pracodawcy potwierdzenie przystąpienia do nowego PPE lub dokument, który potwierdza uczestnictwo w Indywidualnym Koncie Emerytalnym – wydaje go instytucja finansowa prowadząca IKE.

Wypłata transferowa jest także możliwa w sytuacji, gdy następuje likwidacja programu. Pracodawca może podjąć taką decyzję w następujących okolicznościach:

• wypowiedzenie umowy przez instytucję finansową,
• likwidacja funduszu emerytalnego,
• spadek wartości środków w PPE poniżej progu ustanowionego w umowie zakładowej.

Jeśli nie istnieją przesłanki do dokonania wypłaty transferowej, wtedy pracownik może otrzymać zwrot środków na wskazany przez siebie rachunek bankowy. W takim przypadku uzyska jednak kwotę pomniejszoną o 30% sumy składek podstawowych, które trafiły na jego konto PPE – zostaną one przetransferowane na konto ubezpieczonego w ZUS. Uczestnik programu zapłaci także przy zwrocie środków 19% podatku od zysków kapitałowych (tzw. podatku Belki).

Z pracowniczymi programami emerytalnymi wiąże się wiele zalet – zarówno z perspektywy pracodawcy, jak i pracownika.

• Przewaga konkurencyjna – dzięki budowaniu prestiżowego wizerunku pracodawcy, który troszczy się o pracowników.
• Ulga w ZUS – pracodawca nie odprowadza składek na ubezpieczenia społeczne od składki podstawowej w PPE.
• Zwiększenie motywacji pracowników – PPE stanowi dodatkowy element wynagrodzenia.
• Przeciwdziałanie wysokiej rotacji w zespole.
• Ulga podatkowa – wpłacone składki na PPE mogą stanowić koszt uzyskania przychodu firmy.

• Uzupełnienie państwowej emerytury.
• Składki podstawowe w całości finansowane przez pracodawcę.
• Dziedziczenie oszczędności bez podatku od spadków i darowizn.
• Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad PPE.
• Niskie koszty zarządzania PPE.
• Wygodna obsługa online.
• Możliwość zwolnienia z podatku Belki przy wypłacie środków po przejściu na emeryturę.

Warto jednak pamiętać o nielicznych wadach pracowniczych programów emerytalnych. Można do nich zaliczyć zwłaszcza:

• Brak możliwości swobodnej wypłaty środków w dowolnym momencie.
• Ryzyko straty finansowej – fundusze w ramach PPE podlegają wahaniom rynkowym, dlatego pracownik nie ma gwarancji, że zainwestowane składki dodatkowe przyniosą zysk.
• Niewielka kontrola nad sposobem inwestowania składek.

Istnieją także inne sposoby oszczędzania na emeryturę. Wartym uwagi rozwiązaniem jest zwłaszcza odkładanie środków na oprocentowanych depozytach bankowych – kontach oszczędnościowych i lokatach. Gromadzone oszczędności są wtedy bezpieczne, ponieważ podlegają ochronie w systemie gwarantowania depozytów. Oznacza to, że nawet gdy upadnie bank, klient otrzyma zwrot swoich pieniędzy do 100 000 EUR lub równowartości tej kwoty w krajowej walucie, np. złotówkach.

Źródła:

https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/pracownicze-programy-emerytalne-17097508 [dostęp 10.01.2025]

https://www.pzu.pl/dla-firm-i-pracownikow/finanse-i-inwestycje-firmy/programy-emerytalne/pracowniczy-program-emerytalny-ppe [dostęp 10.01.2025]

https://biznes.pap.pl/wiadomosci/ekonomia-biznes-i-finanse/87-czterdziestolatkow-ma-przerwy-w-odprowadzaniu-skladek [dostęp 10.01.2025]

https://www.allianz.pl/pl_PL/poradniki/emerytura/ppe-wszystko-co-powinienes-wiedziec-przed-dolaczeniem.html [dostęp 10.01.2025]

https://www.pkotfi.pl/oferta-dla-instytucji/programy-emerytalne/ppe-dla-pracownika/ [dostęp 10.01.2025]

https://www.rodzinaipraca.gov.pl/narzedzia-godzenia-rol/pracownicze-programy-emerytalne/ [dostęp 10.01.2025]