Wcześniejsza emerytura w Polsce – kiedy można na nią przejść?

Strona główna > Emerytura > Wcześniejsza emerytura

Powszechny wiek emerytalny w Polsce wynosi 60 lat w przypadku kobiet, a 65 lat w przypadku mężczyzn. Krajowe przepisy dopuszczają jednak możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę. Sprawdźmy, kogo dotyczy taki przywilej i jakie warunki trzeba spełnić, aby uzyskać prawo do wcześniejszego świadczenia.

Wcześniejsza emerytura oznacza przyznanie comiesięcznego świadczenia pieniężnego, zanim dana osoba osiągnie ustawowy wiek emerytalny. Pojęcie wcześniejszej emerytury można także rozumieć jako zaprzestanie aktywności zawodowej przez pracownika, który osiągnął wolność finansową. Nie musi wtedy dalej pracować, ponieważ zgromadzony kapitał pozwala na utrzymanie się dzięki odsetkom, które stanowią dochód pasywny.

Przejście na wcześniejszą emeryturę zapewnia przede wszystkim komfort psychiczny i dodatkowy czas wolny, który można przeznaczyć m.in. na rozwijanie pasji, podróże czy pielęgnowanie rodzinnych relacji. Szybsze zakończenie pracy zawodowej zwykle pozwala dłużej cieszyć się dobrym zdrowiem w porównaniu do osób, które pracują do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Wcześniejsza emerytura nie musi wiązać się z zaprzestaniem aktywności zawodowej. Można również kontynuować pracę (np. na część etatu) i nadal odprowadzać składki, które zwiększą wysokość świadczenia. Dobrym pomysłem może być także założenie działalności gospodarczej czy zaangażowanie się w wolontariat.

Przejście na emeryturę przed czasem ma także potencjalne wady. Istnieje spore prawdopodobieństwo, że z powodu krótszego okresu składkowego kwota świadczenia okaże się zbyt niska, aby utrzymać dotychczasowy standard życia. Konieczne staje się wtedy ograniczenie kosztów utrzymania lub poszukanie dodatkowego źródła dochodu. Niektóre osoby, które wcześniej odchodzą na emeryturę, mogą także odczuwać brak interakcji społecznych, co nieraz wpływa negatywnie na ich zdrowie psychiczne.

Przejdźmy teraz do udzielenia odpowiedzi na pytanie o to, dla kogo wcześniejsza emerytura jest możliwa. W Polsce mogą się o nią ubiegać:

• nauczyciele,
• osoby, które wykonują pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
• górnicy,
• artyści i twórcy,
• osoby zajmujące się dzieckiem wymagającym stałej opieki.

Uzyskanie prawa do wcześniejszej emerytury wymaga spełnienia warunków ustawowych. Są one różne dla poszczególnych grup pracowników.

Dzięki zapisom ustawy o emeryturach pomostowych można uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Świadczenie jest w tym przypadku wypłacane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Aby przejść na emeryturę pomostową, trzeba na dzień 31 grudnia 2008 r. spełnić następujące warunki:

• być osobą urodzoną po 31 grudnia 1948 r.,
• udowodnić co najmniej 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni) okresów składkowych,
• wykazać co najmniej 15 lat wykonywania prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze po 31 grudnia 2008 r.,
• osiągnąć wymagany wiek emerytalny – jest on różny w zależności od rodzaju wykonywanej pracy,
• nie być członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego lub złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.

Prawo do emerytury pomostowej mogą uzyskać kolejne roczniki pracowników zatrudnionych przy wykonywaniu prac w warunkach szkodliwych dla zdrowia, które wymagają ponadprzeciętnej sprawności psychofizycznej lub są szczególnie uciążliwe. Są to m.in. prace w następujących branżach:

• energetyka,
• górnictwo,
• hutnictwo i przemysł metalowy,
• opieka społeczna,
• służba zdrowia,
• przemysł drzewny i papierniczy,
• produkcja ołowiu i kadmu,
• transport i łączność,
• kontrola państwowa i administracja celna,
• policja, wojsko, służba więzienna, Agencja Wywiadu i inne służby mundurowe oraz specjalne.

Prace maszynistów pojazdów trakcyjnych, hutników i pracowników lotnictwa wymagają orzeczenia, które potwierdza trwałe uszkodzenie zdrowia uniemożliwiające kontynuowanie pracy w zawodzie.

Nauczyciele i inni pracownicy pedagogiczni mogą uzyskać prawo do emerytury stażowej. W tym celu konieczne jest spełnienie następujących warunków:

• urodzenie przed 1 września 1966 r.,
• praca w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć,
• wykazanie co najmniej 30-letniego stażu pracy, w tym minimum 20 lat w związku z pracą na stanowisku nauczyciela,
• złożenie wniosku o wcześniejszą emeryturę przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego.

W związku ze spełnieniem warunków emerytury stażowej nauczyciel otrzyma świadczenie w kwocie uzależnionej od:

• środków, które zgromadził na swoim indywidualnym koncie emerytalnym,
• dalszej średniej przewidywanej długości życia według danych GUS.

Emerytura stażowa nauczyciela nie może być niższa niż kwota minimalnej emerytury w Polsce.

Wcześniejszą emeryturę mogą także otrzymać górnicy, którzy:

• ukończyli 50 lat życia i pracowali w kopalni (łącznie z okresami pracy równorzędnej) przez co najmniej 25 lat (mężczyźni) lub 20 lat (kobiety) – wymagane minimum 15 lat pracy górniczej,
• ukończyli 55 lat życia i pracowali w kopalni (łącznie z okresami pracy równorzędnej) przez co najmniej 25 lat (mężczyźni) lub 20 lat (kobiety) – wymagane minimum 10 lat pracy górniczej,
• wykażą staż pracy górniczej pod ziemią co najmniej 25 lat i jednocześnie nie są członkami OFE lub złożyli za pośrednictwem ZUS wniosek o przekazanie środków z OFE na dochody budżetu państwa.

Na wcześniejszą emeryturę mogą także przejść osoby, które odeszły z pracy, aby zająć się dzieckiem wymagającym stałej opieki. Warunki do uzyskania wcześniejszego prawa emerytalnego są w tym przypadku następujące:

• 20-letni (kobiety) lub 25-letni (mężczyźni) staż pracy do 31 grudnia 1998 r.,
• całkowita niezdolność dziecka do pracy i samodzielnej egzystencji z powodu wskazanych w ustawie jednostek chorobowych – m.in. porażeń i niedowładu,
• brak członkostwa w OFE – dotyczy osób urodzonych po 1948 r.,
• ubezpieczenie z tytułu pozostawania w stosunku pracy – jako ostatnie ubezpieczenie przed 1 stycznia 1999 r.

Aby ubiegać się o prawo do wcześniejszej emerytury, należy złożyć wniosek nie później niż dzień przed ukończeniem ustawowego wieku emerytalnego. O emeryturę pomostową można wnioskować najwcześniej 30 dni przed datą spełnienia wszystkich wymaganych warunków. Jeśli wniosek zostanie złożony wcześniej, wtedy ZUS go odrzuci.

Należy złożyć do ZUS:

• wniosek (formularz EMP) z zamierzonym terminem przejścia na wcześniejszą emeryturę – formularz wniosku można pobrać ze strony internetowej ZUS, odebrać w punkcie informacyjnym sali obsługi klientów ZUS lub złożyć w formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem Platformy ZUS PUE,
• dokumenty potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze – dotyczy świadczenia pomostowego,
• informację dotyczącą okresów składkowych i nieskładkowych (formularz ERP-6),
• dokumenty potwierdzające osiągane wynagrodzenie,
• zaświadczenie lekarza medycyny pracy o niezdolności do wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze – dotyczy emerytury pomostowej.

Wniosek wraz z pozostałymi dokumentami można złożyć elektronicznie (przez ZUS PUE), osobiście lub przez pełnomocnika w dowolnej jednostce organizacyjnej ZUS albo za pośrednictwem operatora pocztowego polskiego urzędu konsularnego.

Roszczenie rozpatruje jednostka organizacyjna Zakładu wyznaczona przez prezesa ZUS lub oddział właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Po analizie wniosku i załączonej dokumentacji ZUS wydaje w terminie 30 dni decyzję o przyznaniu świadczenia lub odmowie prawa do wcześniejszej emerytury.

W razie negatywnej decyzji możliwe jest postępowanie odwoławcze. Należy w tym celu złożyć odwołanie do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Można to zrobić najpóźniej w ciągu miesiąca od dnia doręczenia decyzji.

Aby wcześniej przejść na emeryturę i zachować dotychczasowy standard życia, warto odpowiednio przygotować się do tego momentu. Najlepiej możliwie jak najszybciej zacząć oszczędzać pieniądze na emeryturę. Pomoże w tym prowadzenie budżetu domowego i ograniczenie zbędnych wydatków.

Szybsze przejście na emeryturę ułatwi także odkładanie środków na oprocentowanych koncie oszczędnościowym lub lokacie terminowej. Dzięki temu można zarabiać na kapitalizacji odsetek i chronić środki przed inflacją. Bankowe plany oszczędnościowe pozwalają zautomatyzować proces oszczędzania, a depozyty bankowe są bezpieczne za sprawą systemu gwarantowania depozytów – nawet w razie upadłości banku klient odzyska środki do 100 tys. euro lub równowartości tej kwoty w lokalnej walucie.

Przejście na szybką emeryturę będzie także łatwiejsze w przypadku bieżącego zwiększania dochodów – np. dzięki dodatkowej pracy czy działalności gospodarczej. Można też rozważyć inwestowanie części kapitału w bardziej ryzykowne instrumenty, np. akcje czy obligacje. Warto wtedy stale obserwować rynek i poszerzać wiedzę z zakresu finansów – czytać książki, czasopisma czy internetowe poradniki inwestowania. Ważna jest także odpowiednia dywersyfikacja portfela inwestycyjnego, aby odpowiednio rozłożyć ryzyko.

Źródła:

https://www.zus.pl/wczesniejsza-emerytura-dla-osob-urodzonych-po-31-grudnia-1948-r. [dostęp 19.11.2024]

https://www.zus.pl/emerytura-gornicza-dla-urodzonych-po-31-grudnia-1948-r. [dostęp 19.11.2024]

https://www.zus.pl/emerytura-nauczycielska-bez-wzgledu-na-wiek [dostęp 19.11.2024]

https://www.zus.pl/emerytura-dla-pracownikow-opiekujacych-sie-dziecmi-wymagajacymi-stalej-opieki [dostęp 19.11.2024]