Inwestowanie w obligacje – kluczowe informacje dla inwestorów

Strona główna > Poradnik inwestowania > Inwestowanie w obligacje

Osoby, które zgromadziły duże nadwyżki finansowe, mogą zainwestować je m.in. w obligacje. Sprawdźmy, czym cechują się takie instrumenty finansowe i jakie są ich rodzaje. Przyjrzyjmy się również sposobom zakupu obligacji, a także ich najważniejszym zaletom oraz wadom.

Obligacje to dłużne papiery wartościowe, które potwierdzają zaciągnięcie długu przez emitenta wobec obligatariusza udzielającego mu pożyczki. Pozyskany w ten sposób kapitał może służyć różnym celom – np. realizowaniu inwestycji czy pokrywaniu bieżących zobowiązań. Nabywca obligacji, w przeciwieństwie do akcji, nie nabywa udziałów w podmiocie emitenta.

Emitent zobowiązuje się w określonym terminie (w dniu zapadalności) zwrócić nabywcy obligacji ich nominalną wartość. Oprócz spłaty długu powinien także wypłacić inwestorowi należne odsetki (kupony). Najczęściej strony umawiają się na regularne ich wypłaty w cyklicznych okresach od dnia zakupu obligacji – np. co miesiąc, kwartał, 6 miesięcy, 12 miesięcy czy kilka lat. Niektóre obligacje zakładają natomiast, że inwestor otrzyma odsetki dopiero na koniec inwestycji. Zazwyczaj możliwy jest przedterminowy wykup obligacji, lecz wiąże się to z kosztami prowizji.

Wartość nominalna to cała pożyczona kwota, którą emitent obligacji zwraca obligatariuszowi w dniu wykupu. Stanowi podstawę naliczania odsetek w okresie inwestycji.

Wartość emisyjna to natomiast kwota, za jaką emitent sprzedaje obligacje na rynku pierwotnym. Zazwyczaj nie różni się ona od wartości nominalnej, lecz czasami jest od niej wyższa (sprzedaż z premią) lub niższa (sprzedaż z dyskontem). Po przeprowadzeniu transakcji dalszą cenę obligacji kształtuje rynek.

Obligacje można kupić za pośrednictwem funduszu inwestycyjnego lub samodzielnie. Fundusze inwestycyjne gromadzą środki finansowe wielu obligatariuszy, a następnie tworzą portfel w celu zbiorowego inwestowania. Na podstawie przeprowadzanej analizy dobierają do niego różne obligacje – odmienne m.in. pod względem ryzyka i okresu zapadalności. Taka dywersyfikacja pozwala zmniejszyć ryzyko straty kapitału, ponieważ rozkłada się ono na wielu emitentów.

Kupując obligacje za pośrednictwem funduszy inwestycyjnych, trzeba jednak ponieść opłatę za zarządzanie portfelem, co obniża rentowność obligacji.

Zysk obligatariusza z odsetek zmniejszy naliczenie podatku Belki (19%) od zysków kapitałowych. Pozwala go uniknąć Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) połączone z obligacjami Skarbu Państwa.

Obligacje to różnorodne instrumenty finansowe. Warto poznać ich rodzaje przed podjęciem decyzji inwestycyjnej.

Obligacje można podzielić ze względu na rodzaj emitenta na:

• Obligacje skarbowe – są to obligacje emitowane przez Ministerstwo Finansów, reprezentujące Skarb Państwa. Należą one do jednych z najbezpieczniejszych instrumentów finansowych dostępnych na rynku, lecz mają zwykle niższe oprocentowanie w porównaniu do oferty korporacyjnej. Można wyróżnić obligacje detaliczne zmiennoprocentowe, stałoprocentowe oraz indeksowane oszczędnościowe obligacje skarbowe. Dla beneficjentów Programu 800 plus dostępne są także obligacje rodzinne.
• Obligacje komunalne – sprzedają je jednostki samorządu terytorialnego (np. powiaty, gminy i województwa) w celu pozyskania kapitału na inwestycje w rozwój infrastruktury społecznej. Cechują się niskim poziomem płynności.
• Obligacje korporacyjne – obligacje wyemitowane przez przedsiębiorstwa, najczęściej w celu sfinansowania inwestycji w rozwój firmy. Zazwyczaj zapewniają wyższe oprocentowanie niż w przypadku obligacji skarbowych, lecz są bardziej ryzykownym instrumentem finansowym.

Obligacje można także podzielić na papiery wartościowe, które są lub nie są notowane na giełdach papierów wartościowych. Obligacje giełdowe cechują się łatwą dostępnością i wysoką płynnością, ponieważ inwestorzy mogą swobodnie kupować je oraz sprzedawać na rynku wtórnym.

Obligacje z ustanowionym zabezpieczeniem wierzytelności ograniczają ryzyko utraty kapitału przez inwestora w razie niewypłacalności emitenta. Zabezpieczenie może przyjmować m.in. formę:

• hipoteki,
• zastawu rejestrowego,
• akcji własnych emitenta,
• gwarancji,
• znaku towarowego,
• świadczenia na rzecz osoby trzeciej,
• oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji.

Odsetki od obligacji mogą być naliczane na kilka sposobów. Wśród nich mamy do czynienia z:

• Obligacjami indeksowanymi inflacją – poziom ich oprocentowania zależy od wskaźnika inflacji, którego wartość podaje Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tego typu obligacje chronią obligatariusza przed utratą realnej wartości zainwestowanego kapitału.
• Obligacjami o stałym oprocentowaniu – ich oprocentowanie nie zmienia się w całym okresie inwestycji. Dzięki temu inwestor od razu poznaje spodziewany zysk. Opcja ta może być korzystna zwłaszcza w sytuacji, gdy sytuacja rynkowa wskazuje na spadek stóp procentowych i możliwe pogorszenia warunków obligacji.
• Obligacjami ze zmiennym oprocentowaniem – stopy procentowe mogą zmieniać się (spadać lub rosnąć) w poszczególnych okresach inwestycji. Ich wysokość zależy od określonych wskaźników finansowych, np. WIBOR. Wybór obligacji o zmiennym oprocentowaniu może być uzasadniony w okresach wysokiej inflacji, która z dużym prawdopodobieństwem obniży się w nieodległej perspektywie czasowej.

Na podstawie zapadalności obligacji wyróżniamy:

• obligacje krótkoterminowe – kończą się wcześniej niż po upływie 12 miesięcy, np. 3-miesięczne,
• obligacje średnioterminowe – wykup od 1 roku do 5 lat,
• obligacje długoterminowe – okres zapadalności powyżej 5 lat,
• obligacje bezterminowe – brak wyznaczonego terminu wykupu obligacji.

Zakup obligacji jest możliwy zarówno na rynku pierwotnym, jak i wtórnym. Na rynku pierwotnym inwestor kupuje takie papiery wartościowe w cenie emisyjnej bezpośrednio od emitenta, np. w domu maklerskim lub banku. Transakcje wtórnej sprzedaży obligacji w Polsce odbywają się natomiast najczęściej na rynku giełdowym Catalyst. Można także nabyć je od obecnego posiadacza obligacji. W celu zakupu instrumentów notowanych na giełdzie niezbędne jest założenie rachunku maklerskiego.

Inwestorzy mogą kupić obligacje skarbowe w wyznaczonych bankach, w których udziały ma Skarb Państwa. W zakupie obligacji skarbowych notowanych na rynku Catalyst pośredniczą natomiast biura maklerskie.

Obligacje pozwalają zdywersyfikować swój portfel inwestycyjny. Wiąże się z nimi jednak istotne ryzyko, którego warto być świadomym.

Emitenci obligacji zwykle oferują wyższe oprocentowanie w porównaniu do depozytów bankowych. Można więc uzyskać lepszą stopę zwrotu. Wśród zalet tej formy inwestowania znajdują się także regularne przychody z odsetek oraz możliwość wyboru pomiędzy obligacjami o różnym poziomie ryzyka.

Obligacje nie należą do najbezpieczniejszych instrumentów finansowych. Spore ryzyko wiąże się zwłaszcza z obligacjami korporacyjnymi. Dzieli się ono na:

• Ryzyko niewypłacalności – obligacji w przeciwieństwie do kont oszczędnościowych i lokat bankowych nie chroni system gwarantowanych depozytów (w Polsce Bankowy Fundusz Gwarancyjny). W razie upadłości emitenta inwestor może utracić część, a nawet całość swojego kapitału. Warto zachować szczególną ostrożność, nabywając obligacje niezabezpieczone.
• Ryzyko stóp procentowych – jeśli stopy procentowe wzrosną, może to skutkować spadkiem wartości obligacji. Można ograniczyć to ryzyko poprzez wybór instrumentów ze stałym oprocentowaniem lub z krótkim okresem zapadalności.
• Ryzyko płynności – polega na utrudnionej możliwości szybkiej sprzedaży obligacji w korzystnej cenie. Może to spowodować konieczność zamrożenia kapitału na długi czas.

Aby ocenić ryzyko, inwestor powinien dokładnie przeanalizować sytuację finansową instytucji, której pożycza swoje pieniądze. Warto zapoznać się z publikowanymi przez duże agencje wskaźnikami wiarygodności kredytowej (ratingiem), a także innymi miarami płynności i zadłużenia. Pomocne mogą być także raporty analityczne biur maklerskich oraz oficjalne komunikaty i raporty finansowe samego emitenta. Dobrze jest także upewnić się, czy obligacje są zabezpieczone, a jeśli tak, to w jaki sposób. Dobrą ochronę zapewnia hipoteka i zastaw rejestrowy.

Analiza spółek w przypadku obligacji korporacyjnych wymaga wiedzy, doświadczenia i poświęcenia sporo czasu. Dla początkujących inwestorów znacznie prostszym oraz bezpiecznym miejscem lokowania kapitału są konta oszczędnościowe i terminowe lokaty bankowe. Nie trzeba wtedy obawiać się utraty swoich pieniędzy – klient odzyska je nawet w razie upadłości banku (do limitu 100 tys. euro lub równowartości tej kwoty w krajowej walucie).