Czym jest podatek od lokaty, czyli podatek Belki?

Strona główna > Poradnik oszczędzania > Podatek od lokaty

Lokaty bankowe to popularny sposób na pomnażanie oszczędności, jednak wypracowane dzięki nim odsetki nie trafiają w całości na rachunek oszczędzającego. Wszystko to za sprawą obowiązującego w Polsce podatku od zysków kapitałowych, zwanego podatkiem Belki. Z jakich powodów wprowadzono podatek od dochodów kapitałowych? Jak obliczyć podatek Belki? Kto i kiedy ma obowiązek odprowadzić podatek Belki?

Podatek Belki to zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych naliczany od dochodów kapitałowych. Został wdrożony w 2002 roku przez Marka Belkę, ministra finansów w rządzie Leszka Millera i to właśnie jemu zawdzięcza swoją potoczną nazwę. Celem jego wprowadzenia w życie była chęć łatania ogromnej dziury budżetowej.

Czy podatek od zysków kapitałowych spełnił pokładane w nim nadzieje? Jak pokazują dane Ministerstwa Finansów, podatek Belki każdego roku generuje miliardowe wpływy do państwowej kasy. Rekordowy pod tym względem był rok 2023, kiedy to podatek od zysków kapitałowych wygenerował dla budżetu państwa ponad 9 mld złotych, co oznacza wzrost o 58% względem 2022 roku i 118% względem 2021 roku.

Od czego zależy wysokość wpływów do budżetu z tytułu podatku Belki? Podstawową rolę odgrywają tu dwa czynniki – stopy procentowe oraz skłonność rodaków do oszczędzania i inwestowania. Czynniki te bezpośrednio przekładają się na rosnące zyski kapitałowe, a co za tym idzie rosnącą wartość samego podatku.

Przez pierwsze dwa lata funkcjonowania podatek od zysków kapitałowych obejmował jedynie odsetki generowane przez depozyty bankowe (m.in. lokaty bankowe), jednak już w 2004 roku ustawodawca zdecydował się na rozszerzenie katalogu przychodów, od których trzeba odprowadzać podatek Belki. Kompletną ich listę znaleźć można w art. 17 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Znajdują się na niej:

• odsetki od pożyczek;
• odsetki od depozytów bankowych i środków na rachunkach bankowych lub w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania;
• przychody z tytułu wypłaconej dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych;
• przychody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych (np. funduszach inwestycyjnych, funduszach zagranicznych i ubezpieczeniowych funduszach kapitałowych);
• przychody z tytułu zbycia akcji i prawa poboru;
• przychody z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych;
• przychody z odpłatnego zbycia waluty wirtualnej.

W praktyce oznacza to, że podatek od zysków kapitałowych należy odprowadzić od zysków z lokaty bankowej, odsetek wypracowanych na kontach oszczędnościowych i obligacjach, a także zysków kapitałowych wynikających z inwestowania na giełdzie czy handlu kryptowalutami. Co w momencie, gdy pomnażamy swoje oszczędności przy pomocy funduszy inwestycyjnych? Wypracowane w ten sposób zyski też są przedmiotem opodatkowania.

Zapoznaj się z najważniejszymi informacjami podatkowymi.

Stawka podatku Belki w momencie jego wprowadzenia wynosiła 20%, jednak wraz z rozszerzeniem katalogu przychodów, które objęte są podatkiem belki, ustawodawca zdecydował się na jego obniżenie. Podatek od lokaty, czyli podatek Belki wynosi aktualnie 19%.

Warto podkreślić, że ten zryczałtowany podatek naliczany jest od kwoty uzyskanego zysku, a nie od zainwestowanego kapitału. Deponując środki na lokacie, 19% zapłacimy jedynie od naliczonych przez bank odsetek. Jeśli inwestujemy na giełdzie i zamiast zysku swoimi decyzjami doprowadzimy do straty, nie będziemy musieli płacić podatku Belki.

Podatek Belki, czyli podatek od zysków kapitałowych, należy co do zasady rozliczyć w momencie fizycznego pojawienia się zysków kapitałowych na rachunku inwestora. W przypadku lokat bankowych czy kont oszczędnościowych, prowadzonych przez polskie banki lub oddziały zagranicznych banków, będzie to moment kapitalizacji odsetek. Płatnikiem podatku Belki jest w tym przypadku instytucja finansowa, która automatycznie pobiera i odprowadza podatek do urzędu skarbowego – oszczędzający nie musi robić nic. W dniu kapitalizacji otrzymuje po prostu odsetki pomniejszone o wysokość podatku Belki.

Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku innych zysków kapitałowych, np. wypracowanych na giełdzie czy uzyskanych ze sprzedaży jednostek funduszy inwestycyjnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi to nie bank czy dom maklerski, ale sam inwestujący zobowiązany jest obliczyć i odprowadzić podatek od zysków kapitałowych. Nie musi jednak robić tego w momencie sfinalizowania transakcji. Uzyskane dochody wykazuje się w rocznym zeznaniu podatkowym (formularz PIT-38). Jak obliczyć wysokość podatku Belki w takiej sytuacji? Zwykle pomagają w tym same instytucje finansowe, które przekazują swoim klientom dokument PIT-8C, stanowiący podstawę do rozliczenia podatku od zysków kapitałowych.

Tyczy się to również lokat i kont oszczędnościowych w zagranicznych bankach, gdzie oszczędzający musi sam złożyć zeznanie podatkowe. W Raisin klientom udostępniane jest tzw. zestawienie roczne, podsumowujące wszystkie produkty oszczędnościowe, prowadzone za pośrednictwem Raisin, które zapadły w danym roku kalendarzowym.

Obowiązujące przepisy podatkowe jasno wskazują, że zryczałtowany podatek dochodowy, zwany potocznie podatkiem Belki płacą osoby fizyczne, które uzyskały zyski kapitałowe. Czy oznacza to, że osoby prawne uzyskujące zyski z inwestycji kapitałowych nie ponoszą podobnych obciążeń? Nic bardziej mylnego. Osoby prawne, w tym m.in. spółki kapitałowe, również muszą zapłacić podatek od zysków osiągniętych z kapitału, jednak objęte są one podatkiem CIT. Przedmiotem tego podatku jest bowiem cały dochód przedsiębiorstwa, w tym również zysk kapitałowy. Stawka CIT jest równa stawce podatku Belki i wynosi 19%.

Podatek Belki w przypadku lokat terminowych czy kont oszczędnościowych jest rozliczany przez banki i instytucje finansowe w momencie wypłaty odsetek. Oznacza to, że podatek płaci bank, a oszczędzający nie musi podejmować żadnych dodatkowych kroków. Na analogicznych zasadach działają inwestycje w obligacje skarbowe czy korporacyjne – wypłacane odsetki są automatycznie pomniejszane o podatek Belki i nie ma potrzeby ich rozliczania.

W przypadku gdy podatek od dochodów kapitałowych nie jest rozliczany przez bank lub instytucję finansową, podatek Belki należy rozliczyć samodzielnie. Na szczęście podatek od dochodów kapitałowych uznawany jest za jednej z najprostszych w polskim systemie podatkowym, więc nie jest to nic trudnego. Dlaczego? Ponieważ w stosunku do podatku Belki nie używa się żadnych ulg czy wyłączeń, nie ma również kwoty wolnej od podatku.

Jak zatem ustalić i rozliczyć podatek Belki? Wystarczy przemnożyć kwotę przychodu lub zysków kapitałowych przez stawkę podatku (19%). Uzyskaną w ten sposób kwotę należy następnie zaokrąglić w górę.

Rozliczając podatek Belki samodzielnie, trzeba pamiętać o terminowym złożeniu formularza PIT-38, w którym wykazane zostaną wszystkie przychody i koszty ich uzyskania. Podstawą rozliczenia podatku Belki będą formularze PIT-8C, czyli udostępniane przez instytucje finansowe zestawienia produktów oszczędnościowych i inwestycyjnych zapadłych w danym roku kalendarzowym. Bazowym formularzem do deklarowania dochodu z zysków kapitałowych – w tym odsetek, jest PIT-38. Można także wykorzystać PIT-36, który jest formularzem podatkowym przeznaczonym dla podatników uzyskujących dochody niemieszczące się w zakresie deklaracji PIT-37. Czyli dla tych, którzy uzyskują dochody opodatkowane na zasadach ogólnych (tj. ze stosunku pracy, emerytury, renty, umowy zlecenia), a także te podlegające opodatkowaniu bez pośrednictwa płatnika. Co do zasady, termin na złożenie zeznania podatkowego i zapłatę zaległego podatku upływa 30 kwietnia kolejnego roku.

Chcąc uniezależnić się od lokalnego systemu bankowego, coraz więcej osób decyduje się na inwestowanie oszczędności poza granicami kraju. Oprocentowanie lokat bankowych w zagranicznych bankach często jest atrakcyjniejsze, a proponowane warunki mniej rygorystyczne (np. brak niskich limitów wpłaty).

Czy w przypadku takiej inwestycji można uniknąć podatku Belki? Nie. Od wypracowanych odsetek zagraniczny bank nie naliczy podatku Belki, gdyż nie ma takiego obowiązku. Oznacza to, że oszczędzający po wypracowaniu zysku zobowiązany jest do jego samodzielnego rozliczenia w rocznym zeznaniu podatkowym.

Więcej na temat różnic pomiędzy lokatą w zagranicznym a polskim banku można znaleźć w naszym kompendium wiedzy.

Podatek od dochodów kapitałowych od dłuższego czasu jest przedmiotem analiz i dyskusji w Ministerstwie Finansów. W mediach wielokrotnie pojawiały się zapowiedzi i obietnice jego zniesienia, obniżenia czy gruntownej przebudowy. Do wprowadzania jakichkolwiek zmian skutecznie zniechęcają rządzących rekordowe wpływy, notowane w ostatnich latach. Nadchodzące obniżki stóp procentowych pozwalają jednak przypuszczać, że zmiany w podatku Belki mają wreszcie szansę się zmaterializować.

Zniesienie podatku Belki byłoby niewątpliwie największą zachętą do oszczędzania i inwestowania, jednak z zapowiedzi Ministra Finansów jasno wynika, że nie ma na to szans, gdyż przestrzeń do obniżania podatków w Polsce jest obecnie niewielka. Proponowane rozwiązanie to wprowadzenie kwoty wolnej od podatku Belki w wysokości 100 tys. zł dla rynku akcji oraz dla oszczędności z terminem zapadalności dłuższym niż 1 rok (np. lokaty czy obligacje skarbowe), którą należy przemnożyć przez stopę depozytową NBP (obecnie 5,25%).

Stan na wrzesień 2024 r, proponowana zmiana zakłada możliwość uniknięcia podatku Belki, ale jedynie do limitu, ustalonego jako iloczyn proponowanych limitów i stopy depozytowej NBP. W momencie, gdy wartość podatku Belki przekroczy tak obliczoną kwotę wolną, od nadwyżki płacony byłby podatek Belki w obecnej wysokości, czyli 19%. W przypadku depozytów termin zapadalności musiałby być dłuższy niż 12 miesięcy.

Ministerstwo Finansów planuje wprowadzenie kwoty wolnej od podatku Belki z początkiem 2025 roku. Czy to się uda? Z zapowiedzi Ministra Finansów wynika, że szczegóły proponowanych zmian oraz terminy zostaną przedstawione po konsultacjach z odpowiednimi interesariuszami z branży bankowej.

*Informacje podatkowe na tej stronie zostały opracowane przez Raisin z zachowaniem należytej staranności. Zaznaczamy jednak, że Raisin nie ponosi odpowiedzialności za dokładność przedstawionych informacji podatkowych i nie jest możliwe dochodzenie żadnych roszczeń na ich podstawie. Przypominamy również, że Raisin nie świadczy usług z zakresu doradztwa podatkowego. Szczegółowe zasady opodatkowania zależą od indywidualnej sytuacji klienta, ponadto w przyszłości mogą wystąpić zmiany w przepisach. Celem uzyskania indywidualnych informacji dotyczących kwestii podatkowych skonsultuj się ze swoim doradcą podatkowym lub bezpośrednio z urzędem skarbowym.