Pracownicze plany kapitałowe (PPK) – czy warto na nich oszczędzać?

Strona główna > Poradnik oszczędzania > Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)

W obliczu rosnących kosztów życia oraz niepewności związanej z przyszłym zabezpieczeniem emerytalnym coraz więcej Polaków poszukuje efektywnych sposobów oszczędzania na jesień życia. Możliwości jest wiele, jednak to wprowadzony w 2019 roku system, oparty na dobrowolnych wpłatach pracowników oraz dodatkowych składkach od pracodawców i państwa, zyskuje na popularności. Czym są Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) i kto może do nich przystąpić? Jakie są wady i zalety takiej możliwości oszczędzania?

Pracownicze Plany Kapitałowe to dobrowolny system długoterminowego oszczędzania, który został wprowadzony w Polsce w 2019 roku. Celem PPK jest zwiększenie bezpieczeństwa finansowego obywateli poprzez zapewnienie im godnego życia po przejściu na emeryturę, a przy okazji wsparcie rozwoju gospodarczego poprzez zwiększenie inwestycji.

Prowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych jest dla przedsiębiorców obowiązkowe. Pracodawca zobowiązany jest zawrzeć stosowną umowę o zarządzanie PPK z wybraną instytucją finansową, a także zapisać do programu pracowników (tzw. automatyczny zapis). Pracownik, jeśli nie chce uczestniczyć w PPK, musi złożyć odpowiednie oświadczenie. Nie oznacza to jednak, że przekreśla w ten sposób swoją szansę na powrót do programu w przyszłości.

Co warto zaznaczyć już na wstępie – środki gromadzone w Pracowniczych Planach Kapitałowych są Twoją własnością i podlegają dziedziczeniu. Nie ma tym samym powodów, by obawiać się o swoje emerytalne oszczędności. Również z tego względu, że ścisły nadzór nad podmiotami zarządzającymi PPK sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.

Środki gromadzone w ramach PPK są inwestowane przez instytucje finansowe w fundusze zdefiniowanej daty, co oznacza, że poziom ryzyka inwestycyjnego jest dostosowywany do wieku uczestnika.

Jeśli do programu przystępuje 30-latek, w początkowej fazie oszczędzania gromadzone przez niego środki inwestowane będą przede wszystkim w akcje. Im bliżej emerytury, tym większa część środków inwestowana będzie w bezpieczne instrumenty finansowe, np. obligacje, by w ten sposób uniknąć ryzyka utraty dużej części oszczędności na chwilę przed przejściem na emeryturę.

Prowadzenie PPK to zadanie wybranej przez pracodawcę instytucji finansowej – rola pracownika ogranicza się jedynie do monitorowania wyników inwestycji. Oszczędzanie jest w pełni zautomatyzowane, przez co doskonale się sprawdza w przypadku osób, które nie posiadają szerokiej wiedzy finansowej i doświadczenia inwestycyjnego.

Na rachunku PPK gromadzone są środki pochodzące z trzech różnych źródeł – tj. wpłaty pracodawcy, pracownika oraz państwa. Dzięki takiej konstrukcji rachunek PPK w każdym miesiącu zasilany jest znacznymi środkami – tym wyższymi, im wyższe wynagrodzenie. To, ile uda się zaoszczędzić, zależy również od dodatkowych wpłat pracownika, a także instytucji finansowej, która zarządza programem i skuteczności jej działania.

Przyjrzyjmy się bliżej mechanizmowi wpłat. Środki gromadzone w PPK pochodzą z trzech źródeł:

• wpłaty pracodawcy (minimum 1,5% wynagrodzenia brutto),
• wpłaty pracownika (minimum 2% wynagrodzenia brutto),
• wpłaty państwa (wpłata powitalna – 250 zł i dopłaty roczne – 240 zł).

Zobrazujmy wpłaty do PPK na przykładzie średniej krajowej w drugim kwartale 2024 roku (8 038,41 zł). Podstawowa składka pracodawcy wynosi w tym przypadku 120,58 zł miesięcznie. Do kwoty tej 160,77 zł każdego miesiąca dołoży pracownik. O ile jest to dla niego pierwszy rok oszczędzania w ramach programu, państwo dopłaci 250 zł (wpłata powitalna) oraz 240 zł (dopłata roczna) – przy założeniu, że pracownik oszczędza przez cały rok.

Całkowita kwota zgromadzona w PPK po roku oszczędzania wyniesie w tym przypadku 3 866,20 zł, co doskonale obrazuje korzyści płynące z tej możliwości oszczędzania na emeryturę. Warto dodać, że kwota ta z czasem powinna rosnąć również z uwagi na wzrost wartości jednostek zakupionych w ramach PPK funduszy inwestycyjnych.

Osoby pracujące na podstawie umowy o pracę są automatycznie zapisywane do PPK, o ile mają ukończone 18 lat i nie przekroczyły 55. roku życia. Pracownicy powyżej 55. roku życia mogą przystąpić do PPK, jednak muszą złożyć odpowiednią deklarację. Jeśli pracodawca odprowadza za Ciebie składki emerytalne i rentowe, jesteś automatycznie zapisany do programu.

Czy osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych też mogą zdecydować się na oszczędzanie w PPK? Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innych umów o świadczenie usług również mają prawo do uczestnictwa w PPK. Tyczy się to również członków rad nadzorczych, o ile podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym.

Podstawowe pytanie, jakie nasuwa się w kontekście PPK, dotyczy tego, czy warto przystąpić do programu. Niewątpliwie gromadzenie środków w jego ramach może być korzystne dla osób planujących długoterminowe oszczędzanie na emeryturę, jednak nie jest on pozbawiony wad. Warto je znać i przeanalizować przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do PPK.

• Wsparcie finansowe: uczestnik PPK nie gromadzi środków na jesień życia samodzielnie – regularnie otrzymuje również dopłaty pracodawcy i państwa, co znacząco przyspiesza realizację celu.
• Długoterminowe oszczędzanie: Pracownicze Plany Kapitałowe są zaprojektowane jako system długoterminowego oszczędzania na emeryturę, co sprzyja budowaniu kapitału na przyszłość i minimalizuje ryzyko nietrafionych decyzji inwestycyjnych.
• Automatyczny zapis: pracownicy są automatycznie zapisywani do PPK, co ułatwia rozpoczęcie oszczędzania, a możliwość rezygnacji i ponownego przystąpienia do programu czyni go bardziej elastycznym.
• Własność środków: zgromadzone środki są prywatną własnością uczestnika i podlegają dziedziczeniu, co zapewnia dodatkowe zabezpieczenie finansowe dla najbliższych.

• Ryzyko inwestycyjne: środki w PPK są inwestowane w fundusze zdefiniowanej daty, co wiąże się z ryzykiem rynkowym. W trudnych warunkach rynkowych fundusze mogą zakończyć rok na minusie.
• Ograniczenia wiekowe: osoby powyżej 70. roku życia nie mogą przystąpić do PPK, a osoby w wieku 55-69 lat muszą złożyć deklarację o przystąpieniu.
• Potencjalne straty przy rezygnacji: rezygnacja z PPK przed osiągnięciem wieku emerytalnego skutkuje utratą części wpłat pracodawcy oraz dopłat państwowych.

W Polsce istnieje kilka sposobów oszczędzania na emeryturę, w tym Pracownicze Plany Kapitałowe, Indywidualne Konta Emerytalne (IKE), Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) oraz Pracownicze Programy Emerytalne (PPE). Każda z tych form ma swoje unikalne cechy, zalety i ograniczenia, których musisz być świadomy w momencie dokonywania wyboru. Pamiętaj, że jeśli dysponujesz większymi możliwościami finansowymi, wcale nie musisz się ograniczać – możesz uczestniczyć w kilku programach emerytalnych jednocześnie.

Z jakich konkretnie rozwiązań możesz skorzystać?

Wszystkie przedstawione programy różnią się zasadniczo pod względem mechanizmu działania, pochodzenia środków, oferowanych ulg podatkowych czy odpowiedzialności za inwestycje. PPK wyróżniają się tym, że są całkowicie zautomatyzowane i oferują dopłatę powitalną oraz coroczne dopłaty państwa.

PPE działają na podobnych zasadach, jednak w ich przypadku nie można liczyć na wpłatę powitalną czy dopłaty roczne – kapitał emerytalny pochodzie przede wszystkim z wpłat pracodawcy. Warto zaznaczyć, że ich dostępność jest mocno ograniczona – oferują je najczęściej duże firmy jako dodatkowy benefit pracowniczy.

IKE i IKZE oferują większą kontrolę nad oszczędnościami, a co za tym idzie większą odpowiedzialność. Posiadacz sam decyduje, ile i kiedy wpłaca i w jaki sposób pomnażać zgromadzone środki.

Chcąc zacząć oszczędzać w Pracowniczych Programach Kapitałowych, musisz najpierw upewnić się, że Twój pracodawca oferuje taki program. Jest to bardzo prawdopodobne, gdyż prowadzenie PPK jest dla pracodawców obowiązkowe. Zwolnione są firmy, które przed obowiązkowym wdrożeniem PPK prowadziły już PPE.

Po sprawdzeniu dostępności zapoznaj się z zasadami programu w Twojej firmie, w tym z wysokością wpłat, które Ty i pracodawca będziecie przekazywać na rachunek PPK. Zdarza się, że wpłata podstawowa pracodawcy (obowiązkowe 2%) jest uzupełniona o wpłatę dodatkową, która zależy od składki pracownika. By skłonić swoich pracowników do oszczędzania na emeryturę, część firm jest gotowa zwiększyć swoje wpłaty, jeśli wysokość wpłat pracownika również będzie większa od wymaganego prawem minimum.

Musisz również wiedzieć, jak działają dopłaty państwa oraz jakie masz możliwości wyboru funduszy inwestycyjnych. Gdy zapoznasz się już z zasadami i zdecydujesz się przystąpić do PPK, zgłoś swoją chęć przystąpienia do programu pracodawcy. Nawet jeśli nie zdecydujesz się na prowadzenie rachunku PPK, pracodawca zapisze Cię do niego automatycznie. Pracodawcy są prawnie zobowiązani do autozapisu wszystkich pracowników co 4 lata.

Pamiętaj, że warto oszczędzać na emeryturę, gdyż prognozy dotyczące świadczeń z ZUS nie są zbyt optymistyczne. Regularne oszczędzanie w PPK jest tym samym wartym przemyślenia krokiem w kierunku zapewnienia sobie stabilnej przyszłości finansowej.

Uczestnik PPK ma prawo do wypłaty środków po ukończeniu 60 roku życia. Takie też jest założenie PPK i warunek uniknięcia konieczności odprowadzenia podatku od zysków kapitałowych.

Co w sytuacji, gdy pojawi się konieczność sięgnięcia po środki wcześniej? Ustawodawca dopuszcza możliwość wcześniejszego wypłacenia części lub całości środków zgromadzonych na rachunku PPK bez konieczności podawania przyczyny. Decyzja taka pociąga za sobą pewne konsekwencje – tzn. środki nie zostaną wypłacone w całości. Wypłata zostanie pomniejszona o dopłaty państwa i 30% wpłat pracodawcy. Konieczne będzie również odprowadzenie 19% podatku od zysków kapitałowych. Pamiętaj, że dokonując zwrotu, nie musisz składać rezygnacji z uczestnictwa w PPK. Możesz wypłacić środki i dalej odkładać na czas emerytury.

W specyficznych sytuacjach, takich jak poważna choroba czy zakup mieszkania (np. wkład własny), również możliwe jest wycofanie środków – w wysokości odpowiednio do 25% i do 100%. W takich przypadkach konieczne jest jednak spełnienie dodatkowych warunków, np. sfinansowanie wkładu własnego środkami z PPK wymaga ich zwrotu w określonym czasie.